Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej powstał w 1937 roku, dzięki darowiźnie dokonanej przez spadkobierców rodziny Moniaków na rzecz Skarbu Państwa. Darowizna obejmowała ponad cztero-hektarową posesję wraz ze znajdującymi się na niej zabytkowymi budynkami. Po śmierci ostatniej osoby z rodu Moniaków podjęto próbę zorganizowania muzeum na wolnym powietrzu prezentującego całokształt kultury regionu Orawy.
W Muzeum możemy podziwiać charakterystyczne dla tego regionu budownictwo mieszkalne wraz z wyposażeniem wnętrz, budynki gospodarcze oraz wiejskie zakłady przemysłowe jak tartak, folusz, kuźnię i olejarnię. Ponadto muzeum posiada dwie karczmy.
Sercem muzeum jest sołtysi dwór Moniaków wraz z przypisanymi mu budynkami gospodarczymi. Lewe skrzydło dworu powstało najprawdopodobniej w XVII wieku, prawe pod koniec XVIII wieku. Architektura dworu jest typowo orawska: budynek posiada wyżkę, czterospadowy, kryty gontem dach i łukowe odrzwia. Zagroda Moniaków składa się z sześciu budynków: dworu, owczarni, wozowni, chlewu, stajni i piwnicy.
Przykładem chałupy średniozamożnego chłopa jest dziewiętnastowieczna chałupa Franciszka Kota z Zubrzycy Górnej. Podobnie jak dwór Moniaków, jest to budynek z wyżką, gontowym, czterospadowym dachem, systemem kurnym i łukowatymi odrzwiami.
Chałupą chłopa bogatego jest dziewiętnastowieczne domostwo przeniesione z Jabłonki. Jej właścicielem był Paś – Filipek, skąd nazwa budynku. We wnętrzu domu znajdują się trzy warsztaty tkackie, narzędzia do obróbki lnu oraz wystawa wyrobów płócienniczych.
W muzeum znajdują się także wiejskie zakłady przemysłowe. W pełni wyposażonej olejarni można prześledzić wyrób oleju z siemienia lnianego. W kuźni znajduje się wystawa narzędzi kowalskich z miechem i piecem kowalskim, kowadłami i młotami.
W foluszu pokazany jest sposób spilśniania sukna, a w tartaku obróbki drewna. Ponadto skansen posiada licząca kilkanaście kłodowych, stojakowych uli pasiekę i typowe orawskie szałasy pasterskie.
Oprócz tego na terenie skansenu znajdują się następujące obiekty:
- Chałupa Alojzego Dziubka – dziewiętnastowieczny zrębowy budynek przeniesiony z Jabłonki z typową orawską wyżką.
- Chałupa Dziurczaka – budynek z końca XIX wieku przeniesiony z Zubrzycy Dolnej, w którym mieści się biblioteka Muzeum i pracownia etnograficzna.
- Chałupa Omylaka – budynek z drugiej połowy XIX wieku z Zubrzycy Dolnej zawierający wystawę biograficzną poświęconą Piotrowi Borowemu.
- Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Śnieżnej z pierwszej połowy XVIII wieku, przeniesiony z Tokarni.
- Zagroda Misińców – kompleks budynków z przełomu XIX i XX wieku składający się z domu z ogródkiem i studnią, stodoły ze stajnią, ziemnej piwniczki i kuźni. W 1938 roku gościł tam Karol Wojtyła
- Zagroda Wontorczyka – zagroda, na którą składa się dziewiętnastowieczna chałupa z Lipnicy Małej i budynek gospodarczy z Zubrzycy Dolnej.
- Zagroda Małysów – zawierająca wystawę ręcznie haftowanych makatek z sentencjami oraz ekspozycję poświęconą ostatniej właścicielce budynku, która była pątniczką.
- Chałupa Świetlaka – pochodząca z pierwszej połowy XX wieku, przeniesiona z Zubrzycy Górnej – Ochlipowa.
- Chałupa Anny Pawlak – z drugiej polowy XIX wieku, jest przykładem typowej orawskiej architektury tego okresu. Wewnątrz znajduje się wystawa dawnej stolarki, snycerki i rzeźbiarstwa.
- Zagroda Joanny Moniak – pochodząca z pierwszej połowy XX wieku, przeniesiona z Zubrzycy Górnej wraz z oryginalnym wyposażeniem.
- Zagroda Mirajów – dziewiętnastowieczny budynek przeniesiony z Jabłonki.
- Zagroda Czarniaków – z początku XX wieku przeniesiona z Zubrzycy Górnej.
- Szkoła – z drugiej polowy XIX wieku przeniesiona z Lipnicy Wielkiej. We wnętrzu szkoły odbywają się wystawy czasowe.
- Chałupa biedniacka – nieduży budynek z końca XIX wieku charakterystyczny dla ubogich rodzin.
- Dzwonnica – przeniesiona z Zubrzycy Górnej z siedemnastowiecznym dzwonem z brązu zawierająca ekspozycję o tematyce sakralnej.
Warsztaty i oferta edukacyjna
Muzeum proponuje Zajęcia Edukacyjne z Regionalizmu. Są to następujące warsztaty związane z tradycyjnym rzemiosłem:
- „Od ziarna do chleba”, podczas których można przyjrzeć się z bliska procesowi wytwarzania chleba, od młócenia cepem po wypiekanie.
- „Ozdoby z bibuły”, gdzie zapoznać się można z technikami wyrobu kwiatów i pająków z bibuły.
- ,, Jak to ze lnem było”, podczas których można wziąć udział w obróbce lnu.
- ,,Mistrz i uczeń” dające możliwość zapoznania się z malarstwem na szkle i samodzielnego wykonania obrazu.
- „Orawskie zabawki szmaciane”, dzięki którym można zapoznać się bliżej z dawnymi rodzajami zabawek i wykonać jedną dla siebie.
W Muzeum odbywają się liczne imprezy plenerowe, wśród których najbardziej znaną jest „Święto Borówki” odbywające się każdego roku w ostatnią niedzielę lipca.
Godziny otwarcia:
- od 1 maja do 30 września od godziny 8:30 do 17:00
- od 1 października do 30 kwietnia od godziny 8:30 do 14:30
Wstęp:
po starym sektorze 10 zł
po nowym sektorze 10 zł
po całym skansenie 15 zł
po starym sektorze 6 zł
po nowym sektorze 6 zł
po całym skansenie 10 zł
Aby dojechać do Orawskiego Parku Etnograficznego należy jechać z Krakowa drogą krajową nr 7 w kierunku Chyżnego. W miejscowości Jabłonka należy skręcić w prawo na drogę nr 957 w kierunku Makowa Podhalańskiego.
Źródło:
Opracowano na podstawie „Krótkiego przewodnika po skansenie” i strony internetowej Muzeum.
oprac. Anna Dębicka
